Sağlıklı Beslenmenin Yönergesi Değişmedi Ancak Sağlıklı Beslenmeye Ulaşımı Sağlayan Dinamiklerde Sıkıntılar Başladığını İfade Etmeliyim …
Selahattin Dönmez
Alanında yıllardır bir marka isim Uzman Diyetisyen Sevgili Selahattin Dönmez. Yılladır kendisini sıkı takip eden biri olarak, sağlıklı yaşamın ve beslenmenin birçok yolunu öğrenmiş oldum kendisinden. Son zamanlarda paylaştığı bilgiler ile birçok geniş kitleye ulaşması ise kendisine bambaşka bir boyut kazandırdı. Kendisinin de özellikle altını çizdiği gibi Sağlıklı beslemek asla zor değil, yeter ki iste! diyor … Bu özel röportajımla sizleri baş başa bırakıyorum bu ay …
Röportaj: Sertaç Darcan
Türkiye’de ünlü Uzman Diyetisyen olarak yılladır alanınızla ilgili sağlıklı olmanın yollarını anlatmaktasınız. Nasıl bir aşk ve tutku sizinki?
Yaşam; uzun soluklu bir yolculuk. Ortalama 80’li yaşlara kadar yaşadığımız düşünüldüğünde sağlıklı kalmakta bu yolculuğun en önemli parçası. Sağlıklı kalabilmenin temeli de iyi beslenmeden geçiyor. Dolayısıyla benim büyüyen aşkla ve her geçen gün daha tutkulu bir şekilde mesleğime bağlanmamın en önemli nedeni hayatında dokunduğum binlerce kişinin sağlığına kavuşması. Çünkü ister hatalı beslenme alışkanlıklarını düzelterek isterseniz sağlıklı zayıflatıp fiziksel ve biyokimyasal değişimini sağlayarak yaptığını bu dokunuş en üst düzeyde hazzı yaşamanızı sağlıyor. Bu sanırım yıllarca daha devam edecek bir tutku olarak benimle bu yaşam yolculuğumda beraber gelecek gibi görünüyor.
Bu aşk ve tutkuyu mesleki anlamda nasıl besliyorsunuz peki?
Beslenme bilimi oldukça dinamik ama bir yandan da statik temeller üzerine kurulu hem toplumsal düzeyde hem de bireysel olarak kişiye özel yol almanızı sağlayan farklı bir gücü olan bilimdir. İşte bu dinamizm bana mesleğimin ilk gününden bu yana heyecan veren kısmı oldu diyebilirim. Dinamik olan kısmı değişen ve gelişen yeni bilimsel bulgular ile şekillenen beslenme kılavuzları güncellenirken birde bireye özel kazanılan klinik tecrübeler hep daha iyiye yol almanın bir yolunu çizmenize yardımcı oluyor. Statik olan değişmeyen beslenme bilgileri de iyi yaşamın hemen herkeste ortak fayda sağlamasında etkili olduğunu görmek her zaman çok iyi bir analiz yeteneğinizin ortaya çıkmasını tetikliyor. Dolayısıyla beslenme bir aşk ve beslenme bilimine olan tutku daha da pekişiyor. Sizi araştırmaya, sorgulamaya, uygulamalarınızın sonuçlarıyla yeniden onu doğrulayacak bir platformda tekrar tekrar yaptığınız işin sağlamasını görmenize yardımcı oluyor. Bu paha biçilmez açıkçası.
Bir de mesleki gelişim için araştırma ve makaleleri takip etmek, kongrelere katılmak, dünyanın dört bir yanındaki gelişmelere hâkim olmak için güncel dinamikleri takip etmekte mesleki aşk ve tutkunuzu beslemenizde itici güç oluyor diyebilirim.
Yeni dünya düzeni denilen bir kavram herkesin dilinde biliyorsunuz, peki buradan yola çıkarak ‘’ Sağlıklı Beslenme ‘’ yörüngesi değişti mi?
Haklısınız yeni dünya düzeni herkeste bir bocalama, sorgulama ve düzene karşı yüksek yoğunlukta bir güvence sorununun oluşmasına neden oldu. Birinin dediğini diğerinin farklı söylediği, sürekli bir potansiyel toplumları hasta etmeye yönelik girişimlerin olduğuna kanaat getirme, yapay yiyeceklerden tutun da iklim değişimi adı altında verilen korku yeni dünya düzeninde daha çok dile getirilen mesele oldu açıkçası. Dolayısıyla herkes daha geleneksel ve daha çok doğal kavramlarına daha da bağlı kalmayı seçti. Fakat bu yönden bazı gelişmeler olurken ayrıca bambaşka aktörler ortaya çıkarak insan fizyolojisine uymayan her güne ısrarlı uygulaması zor beslenme ya da sağlık önergeleri vererek toplumsak bir karmaşayı ateşlediğini de belirtmeliyim.
Aslında sağlıklı beslenmenin yönergesi değişmedi ancak sağlıklı beslenmeye ulaşımı sağlayan dinamiklerde sıkıntılar başladığını ifade etmeliyim. Sağlıklı beslenme aslında oldukça uygulanabilir ve basit bir kavramdır. Farklı besin gruplarını ve bu gruplardaki besin çeşitlerini gün içinde öğün düzeninde dengeli porsiyonlarda yemek sağlıklı beslenmek demektir. Akdeniz Diyeti dünyada kabul görmüş iyi yaşam yolculuğunda sağlığı koruyan bir beslenme modelidir ve doğal her şeyden yemeyi içerir. Lezzetli ve güzel pişirilmiş besinlerle dolu enfes masalar sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır.
Sağlık beslenmek için illaki en pahalı organik ürünlerimi seçmemiz şart?
Selahattin Dönmez
Besin güvencesi olmadığı her yerde, beslenme politikalarının olduğu ama denetlenmediği her ülkede organik sertifikalı besinler değerlidir. Organik ürünler zehirsiz ve kimyasallarla karşılaşmamış yiyeceklerdir. Ülkemizde küçük ya da büyük ölçekli iyi tarım yapan ve uygun fiyatta yani pahalı olmayan oldukça fazla üretici mevcut. Doğal olup organik sertifikalı üreticiden daha uygun yerel işletmelerde, kooperatiflerde bulunuyor. Ancak şunu unutmamız gerekiyor ki; iyi gıdaya ulaşım bu tüketim dinamikleri bu yönde gitmeye devam ettiğinde daha pahalı bir gıdaya ulaşım da bizi bekleyecek gibi görünüyor.
Benim için hiçbir şey vazgeçilmez değildir ve hiçbir şey illa olmalıdır o olmazsa tüm dünyam kararmaz. Genel sınırları belirleyebilen bir yapım olduğu için beni mutlu eden her şeyin oluru vardır…
Kolay, pratik ve ekonomik sağlıklı beslenme tüyoları ve besinleri neler desem size?
Öncelikle Türkiye mutfağı çok zengin. Ve ülkemizin konumu itibarıyla da hemen her besine mevsimsel olarak ulaşabiliyoruz. Daha ekonomik bir beslenme için ilk kuralın mevsimsel taze sebze ve meyve alımından geçtiğini hatırlatmakta yarar görüyorum. Türk mutfağında yemekler sağlıklı pişer. Kızartmalar, şerbetli ağır tatlılar ve hamur işleri yoğunluğunu bir kaldırsak açıkçası bizim mutfağın sağlıklı yaşama katkısı çok daha etkili olur. Baklagiller ve tahılları sıkça beslenmede kullanmak hem ekonomik hem de sağlıklıdır.
Yaşlanmamak ve sağlıklı bir şekilde ayakta kalabilmek için nasıl formülleriniz var?
İyi uyku, sigara kullanmamak, alkol tercih etmemek, doğal besinlerden az yemek ve her gün 8-10 km koşmak.
Sosyal medya hesaplarınızı ve televizyon programlarınızı zevkle takip ediyorum ve inanılmaz bir anlatımınız var. Uzman diyetisyen olarak sır gibi sakladığınız ya da ucundan da olsa ara ara söylediğiniz bir formül var mı?
Tek sırrım var o da dengeli öğünler ve besin çeşitliliği.
Süt Ürünleri?
Süt, peynir, yoğurt, ayran, cacık ve kefirden biri veya birkaçını sağlıklı beslenmenizde makul miktarlarda yemeyi ihmal etmeyin. Light yani yağı azaltılmış değil, yağsız hiç değil tam yağlı süt ürünlerinin özellikle kalp damar sağlığına yararlarını gösteren birçok araştırma bulunmaktadır. Özellikle süt yağlarının kandaki miktarı arttıkça kalp damar hastalık riski azaldığı son yıllarda açıkça gösterilmiştir. Kopenhag Üniversitesi tarafından yapılan yeni bir araştırma az yağlı peynir yiyenler ile hiç peynir yemeyenlere göre tam yağlı peynir yiyenlerin iyi kolesterol seviyelerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Peynir, süt ve sadece tereyağı yiyenlerin karşılaştırıldığı başka bir araştırmada tam yağlı süt ve peynir tercih edenlerin bütirik asit üretiminin artmasıyla kolesterol düzeylerinin azaldığı, metabolizmasının daha iyi çalıştığı ve zayıflamanın daha kolaylaştığı gösterilmiştir. Süt ürünlerinin doymuş yağı kalp krizi, felç ve erken ölümlerden sorumlu değildir. Tam tersi süt ürünlerindeki doymuş yağ asitleri olan trans palmitoleik asit, bütirik asit ve konjüge linoleik asit, K vitamini, kalsiyum, magnezyumdan dolayı kalp hastalıklarından koruyucu etkileri bulunur. Palmitoleik asit normalde vücutta çok az üretilir ancak tam yağlı süt ve peynirde bol miktarda bulunur.Palmitolatlar diğer doymuş yağların sebep olduğu hasarları düzeltir, kan şekerini azaltır ve diyabete karşı da korur. Her gün 1 su bardağı süt veya kefir, 1 kase tam yağlı yoğurt ve 2 dilim tam yağlı peynir kalbe iyi gelir.
Akdeniz Diyeti dünyada kabul görmüş iyi yaşam yolculuğunda sağlığı koruyan bir beslenme modelidir ve doğal her şeyden yemeyi içerir. Lezzetli ve güzel pişirilmiş besinlerle dolu enfes masalar sağlıklı beslenmenin bir parçasıdır…
Yeşil Sebzeler?
Her gün sebzeleri bizim mutfağımızda yer alan zeytinyağlı veya etli veya salata olarak taze olarak yemenin tüm kronik hastalıklardan koruduğunu biliyoruz. Farklı renkte sebzeleri mevsime uygun olarak sofralarda bulundurmak çok önemli. Bu nedenle iyi yaşamda diyet lifi, vitamin, mineral ve antioksidanları doğal yollardan almanın da en güvenli yolu sebze yemekten geçmektedir. Taze sebzeleri sirkeli veya karbonatlı su ile yıkamak pestisit ve herbisitlerden arındırmada en iyi oldur bunun da altını çimekte yarar görüyorum.
Hayvansal Gıdalar?
Kas ve kemik sağlığı için hayvansal protein kaynağı olan besinler vücudumuz için elzemdir. Ayrıca organ hasarlarının giderilmesi, yaşlanmanın önlenmesi, inflamasyonun dizginlenmesi için yağsız kırmızı ve beyaz et çeşitleri beslenmenin ayrılmaz parçası olmalıdır. Yağsız kırmızı et, derisiz tavuk veya hindi eti, balık eti, tam yağlı süt ürünleri, yumurta en değerli hayvansal besinlerdir.
Tahıl Gurubu?
Rafine edilmiş tahılların uzun yıllardır kronik hastalıklar için risk olduğu biliniyordu. Bu sebeple tam tahıllar dediğimiz rafine olmayan tahıl çeşitlerinin diyabetten kansere kalp hastalıklarından hipertansiyona kadar koruyucu etkilerinin açığa kavuşması sebebiyle az miktarda öğünlerde sağlıklı tahıllara yer vermenin önemi günümüzde geçerliliğini koruyan beslenme anayasasından biridir. Diyet lifleri, inülin, B grubu vitaminleri ve karbonhidratlar içeren tahıllar sindirim sistemi sağlığı içinde esansiyeldir.
Asla ve asla tüketmemiz gereken besinler neler?
Yapay tatlandırıcılı tüm yiyecek ve içecekler, sakatatlar, işlenmiş etler yani işlenmiş şarküteri ürünleri, light besinler, hazır konserveler, hazır endüstriyel früktoz içeren tüm paket gıdalar, şekerler, glikoz şurubu eklenmiş tüm besinler, işlenmiş doğal yapısı bozulmuş gıdalar, koruyucu ve katkı maddeleri içeren paket besinler sağlıklı beslenme ve iyi yaşamda olmaması gereken besinlerdir.
Kırmızı çizginiz var mı?
Selahattin Dönmez
Genel anlamda kırmızı çizgim hem beslenmede hem hayatta var. Beslenmede paket ve yukarıda sağlık açısından risk yaratan besinleri yemediğim gibi kırmızı ette tercih etmiyorum. Ama diğer tüm sağlıklı hayvansal besinleri yiyorum.
Hayatta ise genelde gereğinden fazla samimiyet beni açıkçası pek mutlu etmez. İyi dinlemeyen ve sabit fikirli davrananlar da benim çevremde pek barınamaz. Ben iyi dinleyici, konuyu iyi anlamaya çalışan ve çözüm üretmeyi seven bir yapıya sahibimdir. Ve hayata değer katmayan hiçbir şeye yakınlık gösteremiyorum açıkçası 😊
Olmazsa olmazlarınız neler?
Benim için hiçbir şey vazgeçilmez değildir ve hiçbir şey illa olmalıdır o olmazsa tüm dünyam kararmaz. Genel sınırları belirleyebilen bir yapım olduğu için beni mutlu eden her şeyin oluru vardır. Kalbime ve ruhuma dokunmayan her şeyden hızla vazgeçerim.
Bir gününüz nasıl geçiyor? Nasıl besleniyorsunuz peki? Aldığınız gıda takviyeleri var mı?
Güne erken kalkarım ve ortalama erken uyurum. Her sabah koşu yapıyorum yaz kış demeden. Bazen yaşadığım sitenin sosyal tesislerinde bazen açık havada. Bu hava durumuna göre değişiyor. Duş ve kahvaltı günlük değişmeyen rutinim. Hafta içi direk işe geçerim. Her gün 08:30’da işte oluyorum ve 09:00-18:00 tempolu çalışırım. İş çıkışı Nişantaşı’nda arkadaşlarımla küçük bir yemek ve sonra eve geçerim. Hafta sonu sık seyahat ederim. 36 saatlik seyahatlerim beni çok rahatlatır. Kahvaltı sonrası öğle yemeğimi asla atlamam. Akşamları genelde hafif yerim. Ara öğünler olmadan günü geçirmem. Porsiyon kontrollü yediğim için ara öğünlerde taze meyve, süt veya kuru yemiş muhakkak yerim. Akşam evde film izler, kitap okur günü kapatırım. Her gün yaşıma uygun erkelere özel multivitamin almayı da ihmal etmem.
Yeni projeleriniz olacak mı? Bir kitap gelir mi?
Şu an ofisimizi yeniledik ve mutfağımızı yeniliyoruz. Konuk olduğum televizyon programları ve yoğun iş sebebiyle ekstra bir proje şu an için düşünmüyorum.
Çok teşekkür ederim, bu özel röportajımızla bir arada olduğumuz için. Son olarak neler paylaşmak istersiniz?
Ben teşekkür ederim.
